äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀhefôe³eeB
Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ DefOefôe³ece,
1934 kesÀ DeO³ee³e III ceW he´oÊe MefÊe³eeW kesÀ Deôegmeej
äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ
fJefôe³eceôe leLee he³eõJesãeCe keÀe oef³elJe
Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ keÀes meeQhee äe³ee nw~ fJefôe³eceôe
Deewj he³eõJesãer GÎsM³e Fme he´keÀej nQ:
keÀ) fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
keÀr mJemLe JeÉf×;
Ke) ³en megfôeq½ele keÀjôee
fkeÀ kebÀhefôe³eeB ôerfleäele {eb®es kesÀ
Debleäeõle fJeÊer³e he´Ceeuer kesÀ SkeÀ Yeeäe
kesÀ ªhe ceW Fme he´keÀej keÀe³eõ keÀjW fkeÀ
GôekeÀr GheqmLefle Deewj GôekesÀ keÀe³eõ
fJeÊer³e he´Ceeuer hej keÀesFõ KejeW®e ôe [eueW;
Deewj ³en fkeÀ
äe) Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ
Üeje äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
keÀr keÀr peeôesJeeuer fôeäejeôer SJeb
he³eõJesãeCe keÀr äegCeJeÊee fJeÊer³e
he´Ceeuer kesÀ Fme ães°e ceW nesôes Jeeuer äeflefJefOe³eeW
keÀr äefle kesÀ meeLe yejkeÀjej jns~
³en DeeJeM³ekeÀ
mecePee äe³ee nw fkeÀ fJefôe³eecekeÀ hefjJeleõôeeW
ceW fôefnle cetueeOeej SJeb äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀhefôe³eeW, peôelee, jsEìäe SpeWfme³eeW Deewj
meôeor uesKeekeÀejW, Deefo kesÀ fueS hefj®eeueôe
mebyebOer yeeleeW keÀes mheøì fkeÀ³ee peeS~ Fme
DeeJeM³ekeÀlee keÀes hetje keÀjôes kesÀ fueS
Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ (äewj
yeQEkeÀäe he³eõJesãeCe fJeYeeäe) Fme DeeMee kesÀ
meeLe fkeÀ Fmemes fJefôe³eecekeÀ {eb®es keÀes
mecePeôes ceW ceoo fceuesäer, mheøìrkeÀjCe keÀes
he´Môe Deewj GÊej kesÀ ªhe ceW he´mlegle keÀj jne
nw~
yengOee hetís peeôes Jeeues he´MôeeW
kesÀ ªhe ceW or äeFõ met®eôee peceekeÀleeõDeeW/peôelee
kesÀ ueeYeeLeõ kesÀJeue mecePeôes kesÀ fueS
nw Deewj ³es Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ Üeje äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ mebyebOe ceW peejr ceewpetoe
fJefôe³eecekeÀ fôeosMeeW/DeôegosMeeW keÀr peäen
ôenrb ues jns nQ~
([r.Sme.
ôeeäer)
cegK³e cenehe´yebOekeÀ
5
pegueeFõ 2005
äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
kesÀ yeejs ceW yengOee het?ì peeôes Jeeues he´Môe
he´.1 äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer (SôeyerSHedÀ?mer)
fkeÀmes keÀnles nQ ?
G.1 äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer SkeÀ Ssmer
kebÀheôer nw pees kebÀheôer DefOefôe³ece, 1956
kesÀ Debleäeõle hebperkeÉÀle nw SJeb pees °eÝCe
Deewj Defäe´ce osôes, Mes³ejeW/mìekeÀ/yeeb[eW/f[yeW®ejeW/
mejkeÀej ³ee mLeeôer³e he´efOekeÀjCeeW Üeje peejr he´fleYetfle³eeW
³ee Gmer he´keÀej keÀr fye¬eÀr ³eesä³e Deô³e
he´fleYetfle³eeW kesÀ DefOeäe´nCe, heÆs hej osôes, fkeÀje³ee
Kejro, yercee keÀejesyeej ,
f®eì keÀejesyeej ceW ueäer neW fkeÀôleg
GôeceW Ssmer keÀesFõ mebmLee Meefceue ôenrb nw fpemekeÀe
cetue keÀejesyeej keÉÀføe keÀe³eõ,
DeewÐeesfäekeÀ äeflefJefOe, De®eue mebhefÊe keÀr
Kejro /fye¬eÀr/fôeceeõCe nw —
Ssmer äesj yeQfkeÀ
äe mebmLee pees SkeÀ kebÀheôer nw Deewj fpemekeÀe
cetue/he´Oeeôe keÀejesyeej fkeÀmer ³eespeôee ³ee he´yebOe
³ee fkeÀ³er Deô³e he´keÀej mes peceejefMe³eeB he´ehle keÀjôee
nw ³ee fkeÀmer he´keÀej mes GOeej osôes keÀe keÀe³eõ
keÀjler nw Jen Yer SkeÀ äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀheôer (DeJefMeøì
äewj yeQEkeÀäe kebÀheôer)nw
he´.2 äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb yeQkeÀeW
kesÀ meceeôe keÀe³eõ keÀj jnr nQ~ yeQkeÀeW
Deewj fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW ceW ke̳ee Deblej nw
?
G.2 äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb yeQkeÀeW
kesÀ pewmes nr keÀe³eõ keÀjler nw, leLeefhe FôeceW
fôecôefuefKele Deblej nQ :
(i) äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer ceebäe hej
os³e pecee jefMe³eeb mJerkeÀej ôenrb keÀj mekeÀler
nQ~
(ii) äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer ?epeäeleeôe
Deewj fôeheìeôe he´Ceeuer keÀe fnmmee ôenrb
nQ, FmefueS Jes Deheôes äe´enkeÀeW keÀes ®ewkeÀ
peejr ôenrb keÀj mekeÀler nQ Deewj
(iii) äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ
peceekeÀleeõDeeW keÀes, yeQkeÀeW kesÀ peceekeÀleeõDeeW
keÀr ?eebfle fôeãeshe yercee Deewj he´l³e³e äeejbìr
fôeäece mes fôeãeshe yercee keÀr megfJeOee he´ehle
ôenrb nw —
he´.3 ke̳ee
³en DeeJeM³ekeÀ nw fkeÀ he´l³eskeÀ äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀheôer ?eejler³e fjeJeõ yeQkeÀ
kesÀ heeme hebperkeÉÀle neW ?
G.3 ?eejler³e
fjeJeõ yeQkeÀ DefOefôe³ece, 1934 keÀr Oeeje 45-PekeÀ
kesÀ Debleäeõle he´l³eskeÀ äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀheôer keÀes, ?eejler³e fjeJeõ
yeQkeÀ DefOefôe³ece 1934 keÀr Oeeje 45-Pe
kesÀ Keb[ (keÀ)
ceW ³eLee hefj?eeføele äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e
mebmLee keÀe keÀesFõ ?ee keÀejesyeej Deejb?e keÀjôes
DeLeJee peejr jKeôes kesÀ fueS ?eejler³e fjeJeõ yeQkeÀ
ceW hebperkeÀjCe keÀjeôee DefôeJee³eõ nw —
leLeefhe, oesnjs fJefôe³eceôe
mes ye®eôes kesÀ fueS äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀhefôe³eeW kesÀ kegÀ? JeäeeÙ ³eLee
-
JeW®ej kesÀherìue HedÀb?[ /
ce®eÙì yeQEkeÀäe
kebÀhefôe³eeW /
mesyer ceW hebperkeÉÀle
mìeökeÀ ye´esEkeÀäe kebÀhefôe³eeW,
yercee fJefôe³eecekeÀ SJeb fJekeÀeme he´efOekeÀjCe(DeeFõDeej[rS)
Üeje peejr fkeÀ³ee äe³ee JewOe hebperkeÀjCe he´ceeCehe°e
jKeôes Jeeuer yercee kebÀhefôe³eeb, kebÀheôer
DefOefôe³ece, 1956 keÀr Oeeje 620S kesÀ lenle DefOemetf®ele
fôefOe kebÀhefôe³eeW, f®eì HedÀb?[ DefOefôe³ece,
1982 keÀr Oeeje 2
kesÀ Keb[ (Ke)
kesÀ Debleäeõle hefj?eeføele f®eì kebÀhefôe³eeW
Deewj jeøì£r³e DeeJeeme yeQkeÀ Üeje fJefôe³efcele
DeeJeeme fJeÊe kebÀhefôe³eeW keÀes ?eejler³e fjeJeõ
yeQkeÀ kesÀ heeme hebperkeÀjCe keÀjeôes mes
?Peì or äeFõ nw —
he´.4 ?eejler³e
fjeJeõ yeQkeÀ kesÀ heeme hebperkeÉÀle äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb fkeÀme
he´keÀej keÀr nQ ?
G.4 ?eejler³e
fjeJeõ yeQkeÀ kesÀ heeme hebperkeÉÀle äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb fôecôe
he´keÀej keÀr nQ :
(i) GhekeÀjCe
heÆsoejr kebÀheôer
(ii) fkeÀje³ee
Kejro kebÀheôer
(iii) °eÝCe
kebÀheôer
(iv) fôeJesMe
kebÀheôer
GÊeÀ he´keÀej
keÀr kebÀhefôe³eeW keÀes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej
keÀjôes Jeeuer Deewj pecee jeqMìe³eeb mJerkeÀej ôenrb
keÀjôes Jeeuer kebÀhefôe³eeW ceW Yer JeäerõkeÉÀle
fkeÀ³ee pee mekeÀlee nw —
(v) DeJefMeøì
äewj yeQEkeÀäe kebÀheôer
he´.5 ?eejler³e
fjeJeõ yeQkeÀ kesÀ heeme hebperkeÉÀle nesôes
kesÀ fueS ke̳ee-ke̳ee DehesãeeSb nQ ?
G.5 kebÀheôer
DefOefôe³ece, 1956 kesÀ Debleäeõle fôeäefcele/äefþle
Deewj ?eejler³e fjeJeõ yeQkeÀ DefOefôe³ece, 1934 keÀr
Oeeje 45PPe(keÀ) ceW ³eLeehefj?eeføele äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e mebmLee keÀe keÀejesyeej Megª keÀjôes
keÀr F®ed?pekeÀ kebÀheôer kesÀ heeme ô³etôelece
25 ueeKe ©heS (fpemes
21.4.1999
mes yeŸekeÀj 200 ueeKe ©heS keÀj fo³ee äe³ee nw) fôeJeue
mJeefOekeÉÀle fôefOe nesôer ®eefnS~ kebÀheôer
mes Dehesfãele nw fkeÀ Jen hebperkeÀjCe nsleg Deheôee
DeeJesoôe he°e fôeOeeõfjle HeÀeceÙì
ceW DeeJeM³ekeÀ omleeJespeeW kesÀ meeLe fjeJeõ yeQkeÀ
kesÀ fJe®eejeLeõ he´mlegle keÀjs~ Yeejler³e fjeJeõ
yeQkeÀ DefOefôe³ece, 1934 keÀr Oeeje 45 PekeÀ ceW
Je|Cele MeleeÙ kesÀ hetjr nesôes hej fjeJeõ yeQkeÀ
hebperkeÀjCe he´ceeCe he°e peejr keÀjlee nw~
he´.6 hebperkeÉÀle
äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀr
met®er Deewj äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
keÀes peejr fkeÀS äeS DeôegosMeeW keÀr peeôekeÀejr
keÀneb fceue mekeÀler nw ?
G.6 hebperkeÉÀle
äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀr
met®er ?eejler³e fjeJeõ yeQkeÀ keÀr DefOekeÉÀle
JesyemeeFì hej GheueyOe nw Deewj ³en www.rbi.org.in
hej osKer pee mekeÀler
nw — äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀes
mece³e mece³e hej peejr fkeÀS äeS DeôegosMe ?ee GÊeÀ
meeFì hej jKes äe³es nQ —
FmekesÀ DeflefjÊeÀ
GÊeÀ DeôegosMe mejkeÀejr jepehe°e kesÀ Üeje
?ee peejr fkeÀS peeles nQ —
peôelee Deewj äewj yeQEkeÀäe
kebÀhefôe³eeW keÀe O³eeôe DeekeÉÀøì
keÀjôes nsleg he´sme fJeÿeqhle ?ee peejr keÀr peeler
nw~
he´.7 ke̳ee
me?ee äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb
pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀj mekeÀler nQ Deewj peôelee
keÀr pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes nsleg ke̳ee-ke̳ee
DehesãeeSb nQ ?
G.7 me?ee
äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb peôelee
mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes kesÀ fueS hee°e
ôenrb nQ — kesÀJeue
Jes äewj yeQEkeÀäe kebÀhefôe³eeb, fpeôekesÀ
heeme peôelee mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes
kesÀ DefOekeÀejJeeuee JewOe hebperkeÀjCe he´ceeCehe°e nw,
Jes nr äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb
peôelee mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀj /
jKe mekeÀler nQ —
peôelee mes pecee jefMe³eeb
mJerkeÀej keÀjôes Jeeuer äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ heeme fjeJeõ yeQkeÀ
Üeje ³eLeefôeOeeõfjle ô³etôelece fôeJeue
mJeefOekeÉÀle fôefOe³eeB nesôer ®eefnS Deewj GôekesÀ
Üeje fjeJeõ yeQkeÀ Üeje peejr fôeosMeeW keÀe
heeueôe fkeÀ³ee peeôee ®eefnS~
he´.8 ke̳ee
peôelee mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes keÀr
keÀesFõ G®®elece mercee fôeOeeõfjle keÀr
äeFõ nw ? äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
Üeje mJerkeÀej keÀr peeôes Jeeuer pecee jefMe³eeW hej
y³eepe oj Deewj pecee-DeJefOe ke̳ee nesäer ?
G.8. neb,
peôelee mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes keÀr
G®®elece mercee fôeOeeõfjle nw~ Dehesfãele fôeJeue
mJeefOekeÉÀle fôefOe /
peesfKece ?eefjle hefjmebhefÊe³eeW
keÀr legueôee ceW hetbper Deôegheele jKeôes Jeeuer,
me?ee fJeJeskeÀhetCeõ ceeôeob[ Deheôeeôes Jeeuer
äewj yeQEkeÀäe kebÀhefôe³eeB fôecôeJele
pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀj mekeÀler nQ:-
äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀheôer keÀe Jeäeõ
|
peôelee mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej
keÀjôes keÀr G®®elece mercee
|
fyeôee meeKe oj fôeOeeõjCe
Jeeuer peesfKece ?eefjle hefjmebhefÊe³eeW keÀr legueôeeceW
15% hetbper Deôegheele jKeôes Jeeuer GhekeÀjCe uerEpeäe
/ fkeÀje³ee Kejro kebÀheôer
|
mJeefOekeÉÀle fôefOe
keÀe 1.5 äegôee DeLeJee 10 keÀjes› ©he³es
ceW mes pees ?ee keÀce nes
|
peesfKece ?eefjle hefjmebhefÊe³eeW
keÀr legueôeeceW 12% hetbper Deôegheele jKeôesJeeuer
Deewj ô³etôelece fôeJesMe ÞesCer keÀe meeKe
fôeOeeõjCe jKeôesJeeuer, GhekeÀjCe uerEpeäe
/ fkeÀje³ee Kejro kebÀheôer
|
mJeefOekeÉÀle fôefOe
keÀe 4 äegôee
|
peesfKece ?eefjle hefjmebhefÊe³eeW
keÀr legueôee ceW 15% hetbper Deôegheele jKeôes
Jeeuer Deewj ô³etôelece fôeJesMe ÞesCer keÀe
meeKe fôeOeeõjCe jKeôesJeeuer °eÝCeoe°er/fôeJesMe
kebÀhefôe³eeb
|
mJeefOekeÉÀle fôefOe
keÀe 1.5 äegôee
|
Jeleõceeôe
ceW keÀesFõ äewj yeQEkeÀäe kebÀheôer
DefOekeÀlece 11% keÀr oj mes y³eepe os mekeÀler nw —
y³eepe keÀe ?epeäeleeôe
Deewj GmekeÀr äeCeôee ceefmekeÀ Deblejeue mes keÀce
DeJefOe kesÀ fueS ôenrb keÀr pee mekeÀler nw —
äewj yeQEkeÀäe
kebÀhefôe³eeW keÀes keÀce mes keÀce 12 ceen
keÀr DeJefOe Deewj DefOekeÀlece 60 ceen keÀr DeJefOe nsleg
peôelee mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes /
ôeJerkeÉÀle
keÀjôes keÀr Deôegcefle or äeFõ nw —
Jes ceebäe hej os³e pecee
jefMe³eeb mJerkeÀej ôenrb keÀj mekeÀler nQ~
DeJefMeøì
äewj yeQEkeÀäe kebÀhefôe³eeW Üeje pecee jefMe³eeb
mJerkeÀej fkeÀS peeôes nsleg ceeôeob[ Deueäe
nw pees Fme hegqmlekeÀe ceW Deô³e°e mheøì fkeÀS
äeS nQ —
he´.9 äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer ceW fôeJesMe
keÀjles mece³e peceekeÀleeõ keÀes äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ fJefôe³eceôe
kesÀ mebyebOe ceW ke̳ee- ke̳ee cegK³e fJeMesøeleeSb
ôeesì keÀj uesôer ®eefnS ?
G.9. äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW Üeje peceejefMe³eeB
mJerkeÀej keÀjôes mes mebyebfOele kegÀí cenÊJehetCeõ
fJefôe³eceôe Fme he´keÀej nQ :-
(i) äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀes
ô³etôelece 12 cenrôes keÀr DeJefOe Deewj DefOekeÀlece
60 cenrôes keÀr DeJefOe kesÀ fueS peôelee mes peceejefMe³eeb
mJerkeÀej keÀjôes /
ôeJerkeÉÀle
keÀjôes keÀr Deôegcefle nw —
³es ceebäe hej os³e peceejefMe³eeb
mJerkeÀej ôenrb keÀj mekeÀler nQ~
(ii) äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb ?eejler³e fjeJeõ
yeQkeÀ Üeje mece³e mece³e hej fôeOeeõfjle keÀr
äeFõ G®®elece oj mes DefOekeÀ y³eepe ôenrb
os mekeÀlerb~ Jeleõceeôe ceW G®®elece mercee 11%
Jee|øekeÀ nw —
y³eepe keÀe ?epeäeleeôe
Deewj äeCeôee keÀce mes keÀce SkeÀ ceen kesÀ
DeeJefOekeÀ Deblejeue hej nr keÀr pee mekeÀler nw —
(iii) äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb peceekeÀleeõDeeW
keÀes Ghenej / he´eslmeenôe
jefMe ³ee Deô³e keÀesFõ megfJeOee ôenrb os mekeÀler
nQ~
(iv) äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW (kegÀ?
GhekeÀjCe uerEpeäe /
fkeÀje³ee Kejro fJeÊer³e
kebÀhefôe³eeW keÀes ?eì›keÀj) keÀes
ô³etôelece fôeJesMe ÞesCer keÀe meeKe fôeOeeõjCe
he´ehle nes —
- äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀhefôe³eeW kesÀ heeme pecee keÀr äeFõ
jefMe³eeW keÀe yercee ôenrb neslee nw —
- äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
Üeje pecee jefMe³eeW keÀr ®egkeÀewler ?eejler³e fjeJeõ
yeQkeÀ Üeje äeejbìrkeÉÀle ôenrb
nw~
- pecee jefMe³eeb Deecebf°ele keÀjôes
Jeeuer äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer
Üeje peejr DeeJesoôe he°e ceW Gme äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀheôer mes mebyebfOele kegÀí
DefôeJee³eõ Kegueemes DebfkeÀle nesles nQ (yeeleeW
keÀes he´keÀì fkeÀ³ee äe³ee neslee nw)—
he´.10 pecee jefMe Deewj peôelee keÀr pecee
jefMe ke̳ee nw ? ke̳ee FmekeÀr keÀnrb hefj?eeøee
or äeFõ nw ?
G.10 ?eejler³e fjeJeõ
yeQkeÀ DefOefôe³ece 1934 keÀr Oeeje 45PPe (KeKe)
ceW pecee jefMe Meyo keÀr hefj?eeøee or äeFõ nw~ peceejefMe
ceW pecee ³ee °eÝCe ³ee fkeÀmer Deô³e he´keÀej mes
fkeÀmer Oeôe keÀr he´eqhle meqccefuele nw Deewj meowJe meqccefuele
ceeôer peeSäer hejbleg FmeceW fôecôefuefKele Meefceue
ôenrb nesäer :
- Mes³ej hetbper kesÀ ªhe ceW pegìeFõ
äeFõ jkeÀce, DeLeJee HeÀceõ kesÀ meePesoejeW
Üeje hetbper kesÀ fueS fkeÀ³ee äe³ee DebMeoeôe
;
- Deôegmetf®ele yeQkeÀ, menkeÀejr yeQkeÀ,
yeQEkeÀäe kebÀheôer, jep³e fJeÊe fôeäece,
?eejler³e DeewÐeesfäekeÀ fJekeÀeme yeQkeÀ Deewj
?eejler³e fjeJeõ yeQkeÀ Üeje fJefôe|oøì
fkeÀmer Deô³e mebmLee mes he´ehle jefMe ;
- meeceeô³e keÀejesyeej kesÀ oewjeôe
peceeôele pecee jefMe, [ruejfMehe pecee, ye³eeôee, ceeue, mebhefÊe
Deewj mesJeeDeeW kesÀ DeeosMeeW hej Defäe´ce kesÀ ªhe ceW
he´ehle ngFõ Defäe´ce jefMe ;
- fôeäefcele fôekeÀe³e mes Flej hebperkeÉÀle
Oeôe GOeej osôes Jeeues mes he´ehle jkeÀce;
- f®eì kesÀ mebyebOe ceW DebMeoeôe
kesÀ ªhe ceW he´ehle jkeÀce ;
äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb peôelee mes pecee jefMe³eeW
keÀe mJerkeÀjCe (fjeJeõ
yeQkeÀ) fôeosMe, 1998 kesÀ hewje 2(1)(xii)
ceW peôelee keÀr pecee jefMe³eeW keÀes ?eejler³e fjeJeõ
yeQkeÀ DefOefôe³ece, 1934 keÀr Oeeje 45Pe(KeKe) kesÀ
Debleäeõle hefj?eeføele pecee jefMe, fpemeceW fôecôefuefKele
keÀes Meefceue ôenrb fkeÀ³ee äe³ee nes, kesÀ
ªhe ceW hefj?eeføele fkeÀ³ee äe³ee nw —
- keWÀê /
jep³e mejkeÀej ³ee Deô³e
eöeeìle mes he´ehle ngFõ jefMe peneb keWÀê
/ jep³e
mejkeÀej Üeje ®egkeÀewler keÀr äeejbìr
or äeFõ nes DeLeJee mLeeôer³e fôekeÀe³e ³ee
fJeosMer mejkeÀej ³ee fkeÀmer fJeosMer ôeeäefjkeÀ
/ he´efOekeÀejr
/ J³efÊeÀ
mes he´ehle keÀesFõ jefMe;
- fJeÊer³e mebmLeeDeeW mes he´ehle keÀesFõ
jefMe ;
- Deô³e kebÀheôer mes Deblej kebÀheôer
pecee jefMe kesÀ ªhe ceW he´ehle jefMe;
- Deeyebìôe kesÀ
fueS fJe®eejeOerôe/uebfyele Mes³ejeW /
mìeökeÀ /
yeeb[ ³ee °eÝCehe°eeW
ceW De?feoeôe kesÀ ªhe ceW he´ehle jefMe ³ee ¬eÀ³e kesÀ
fueS Defäe´ce kesÀ ªhe ceW he´ehle jefMe yeMele÷ Ssmer jefMe kebÀheôer
kesÀ Deleb|ôe³eceeW kesÀ Debleäeõle meom³eeW
keÀes ®egkeÀe³er ôe peeôer nes ;
- fôeper kebÀheôer Üeje DebMeOeejkeÀeW
mes he´ehle jefMe ;
- fkeÀmer äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀheôer kesÀ fôeosMekeÀ Deewj fôeosMekeÀ
kesÀ fjMlesoej mes he´ehle jefMe;
- MeleeÙ kesÀ Debleäeõle kebÀheôer
keÀr De®eue mebhefÊe ³ee Deô³e hefjmebhefÊe keÀes
yebOekeÀ jKekeÀj peceeôeler yeeb[ ³ee °eÝCehe°e
peejr keÀj kesÀ Gäeenr äeFõ jefMe ;
- he´JeleõkeÀeW Üeje äewj peceeôeler
°eÝCe kesÀ ªhe ces uee³er äe³er jefMe ;
- fkeÀmer c³eg®egDeue HedÀb?[ mes he´ehle
jefMe ;
- mebfceÞe °eÝCe ³ee äeewCe °eÝCe
kesÀ ªhe ceW he´ehle keÀesFõ jefMe ;
- JeefCep³e he°e (keöÀce|Me³eue
heshej) peejr keÀjkesÀ he´ehle keÀesFõ jefMe ;
Fme he´keÀej GÊeÀ fôeosMeeW
ceW peôelee keÀr peceejefMe keÀr hefj?eeøee ceW mes
Gôe GOeej osôes JeeueeW keÀr keÀflehe³e ÞesCer
mes Gäeenr äeFõ jefMe keÀes yeenj jKeôes keÀr
keÀesfMeMe keÀr äeFõ nw pees mJe³eb fôeCeõ³e
ues mekeÀles nQ~
he´.11.
ke̳ee peceeôeler °eÝCehe°eeW keÀes peôelee
keÀr peceejefMe ceeôee peelee nw ? ³efo ôenrb lees GôekeÀe
fJefôe³eceôe keÀewôe keÀjlee nw ?
G.11. kebÀheôer
keÀr fkeÀmer De®eue mebhefÊe ³ee Deô³e mebhefÊe
keÀes yebOekeÀ jKekeÀj °eÝCehe°e keÀr jefMe
keÀr he´eqhle keÀr äeFõ nes Deewj Gäeenr äeFõ
jefMe mebhefÊe/hefjmebhefÊe kesÀ yeepeej cetu³e mes DefOekeÀ
ôenrb nes lees Gmes äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb
peôelee mes pecee jefMe³eeW keÀr mJerkeÀe³eõlee (?eejler³e
fjeJeõ yeQkeÀ) fôeosMe, 1998 kesÀ peôelee
keÀr peceejefMe keÀr hefj?eeøee ceW Meefceue ôenrb
nesäer~ peceeôeler °eÝCehe°e °eÝCe fueKele nQ Deewj
?eejler³e he´fle?ePefle Deewj fJefôece³e yees[õ Üeje GôekeÀe
fJefôe³eceôe fkeÀ³ee peelee nw~
he´.12. ke̳ee
äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb DefôeJeemer
?eejler³eeW mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀj mekeÀler
nQ ?
G.12.
24 Dehe´wue 2006 mes äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeB
DefôeJeemer Yeejler³eeW kesÀ DefôeJeemer meeceeô³e
Keeles keÀes ôeeces keÀjkesÀ peceejefMe he´ehle keÀjôes,
yeMele÷ Jen jefMe DefôeJeemer yee¿e/fJeosMer cegêe DefôeJeemer(yeQkeÀ)
Keeles mes Deble: he´søeCe ³ee DeblejCe ôe nes, keÀes íes›keÀj
DefôeJeemer pecee jefMe³eeB mJerkeÀej ôenrb keÀj mekeÀler
nQ~ leLeefhe, ceewpetoe DefôeJeemer peceejefMe³eeW keÀes ôeJerbkeÉÀle
fkeÀ³ee pee mekeÀlee nw~
he´.13. ke̳ee
äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ
peceekeÀleeõDeeW keÀes ôeeceebkeÀôe
keÀr megfJeOee GheueyOe nw ?
G.13. neb,
äewj yeQEkeÀäe kebÀhefôe³eeW kesÀ peceekeÀleeõDeeW
keÀes ôeeceebkeÀôe keÀr megfJeOee GheueyOe
nw — ôeeceebkeÀôe
keÀr megfJeOee kesÀ fôe³ece ?eejler³e fjeJeõ yeQkeÀ
DefOefôe³ece 1934 keÀr Oeeje 45Leye ceW fo³es äe³es nQ —
äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀes yeQkeÀkeÀejr
fJefôe³eceôe DefOefôe³ece, 1949 keÀr Oeeje 45³ekeÀ
kesÀ Debleäeõle yeôee³es äe³es yeQEkeÀäe
kebÀhefôe³eeb (ôeeceebkeÀôe)
fôe³ece, 1985 Deheôeeôes keÀes keÀne äe³ee
nw —
leoôegmeej, äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
kesÀ peceekeÀleeõ /
DeeW keÀes SkeÀ J³efÊeÀ
keÀes ôeeceebfkeÀle keÀjôes keÀr Deôegcefle
or äeFõ nw, fpemes peceekeÀleeõ /
DeeW keÀr ceÉl³eg
nes peeôes keÀr oMee ceW äewj yeQEkeÀäe kebÀheôer
peceejefMe ueewìe mekesÀ —
äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀes metf®ele fkeÀ³ee
äe³ee nw fkeÀ Jes GÊeÀ fôe³eceeW ceW fJefôe|oøì
fkeÀS Deôegmeej HedÀ?eceõ [rS 1
ceW peceekeÀleeõDeeW Üeje fkeÀ³es äeS ôeeceebkeÀôe
mJerkeÀej keÀjW Deewj ¬eÀceMeë ôeeceebkeÀôe
fôejmle fkeÀS peeôes kesÀ fueS HedÀ?eceõ
[rS 2
Deewj ôeeceebkeÀôe ceW hefjJeleõôe fkeÀS
peeôes nsleg HedÀ?eceõ [rS 3
keÀe he´³eesäe keÀjW~
he´.14. äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ
heeme Oeôe pecee keÀjles mece³e peceekeÀleeõ keÀes
fkeÀôe Deô³e yeeleeW keÀe O³eeôe jKeôee
®eefnS ?
G.14. äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ
heeme peceejefMe³eeb jKeôes kesÀ mece³e fôecôefuefKele
henuet ?ee O³eeôe ceW jKes peeôes ®eefnS —
(i) peôelee
keÀr me?ee pecee jefMe³eeb Dejfãele nQ —
(ii) Gf®ele
pecee jmero kesÀ fueS Deeäe´n keÀjW, fpemeceW peceekeÀleeõ/DeeW
kesÀ ôeece kesÀ DeueeJee, jefMe pecee keÀje³es peeôes
keÀr leejrKe, MeyoeW Deewj DebkeÀeW ceW jefMe, os³e y³eepe oj
Deewj hefjhekeÌJelee flefLe keÀe GuuesKe nes —
pecee-jmero hej kebÀheôer
Üeje Fme nsleg DefOekeÉÀle DefOekeÀejr kesÀ
fJefOeJele nmleeãej fkeÀS peeôes ®eefnS —
(iii)
kebÀheôer keÀr fJeÊer³e meg¢Ÿlee keÀr ceewpetoe
qmLefle ³ee kebÀheôer Üeje foS äeS fkeÀmer fJeJejCe
³ee fkeÀ³es äeS he´sãeCeeW(fjhe´peWìsMeôme)
³ee J³eÊe je³e kesÀ menr nesôes Deewj kebÀheôer
Üeje peceejefMe³eeW keÀr Deoe³eäer/oef³elJeeW kesÀ cees®eôe
(f[m®eepeõ)
kesÀ mebyebOe ceW Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ keÀesFõ
oef³elJe ³ee äeejbìr ôenrb mJerkeÀej keÀjlee
nw~
he´.15 ³en megôee peelee nw fkeÀ
peceejefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes mes hetJeõ äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ
fueS meeKe fôeOeeõjCe he´ehle keÀjôee DeeJeM³ekeÀ
nw ? ke̳ee ³en yeele menr nw? GôekeÀe meeKe fôeOeeõjCe
keÀewôe keÀjlee nw ?
G.15. keÀflehe³e
GhemkeÀj heÆsoejr /
fkeÀje³ee Kejro kebÀhefôe³eeW
keÀes ?eì›keÀj, fyeôee meeKe fôeOeeõjCe
Jeeuer keÀesFõ äewj yeQEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀheôer peôelee mes peceejefMe³eeb mJerkeÀej ôenrb
keÀj mekeÀler nw —
SkeÀ DeheJeeo kesÀ
ªhe ceW Jes GhemkeÀj heÆsoejr /
fkeÀje³ee Kejro kebÀhefôe³eeb,
fpeôekeÀe peesfKece ?eefjle hefjmebhefÊe³eeW keÀe
hetbper Deôegheele 15% nes, Deô³e MeleeÙ kesÀ DeOerôe
jnles Deewj meeKe oj fôeOeeõjCe he´ehle fkeÀS yeäewj
Deheôer fôeJeue mJeefOekeÉÀle fôefOe³eeW keÀe
1.5
äegôee DeLeJee 10 keÀjes› ©he³es, FmeceW mes pees ?ee
keÀce nes, peôelee mes pecee jefMe kesÀ ªhe ceW mJerkeÀej
keÀj mekeÀler nQ —
keÀesFõ äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer f¬eÀfmeue,
kesÀ³ej DeeF¬eÀe Deewj fHeÀ®e jsEìäme
Fbf[³ee he´e. fue. ôeecekeÀ fkeÀmer Yer kebÀheôer
mes Deheôee meeKe fôeOeeõjCe(¬esÀf[ì jsEìäe)
keÀje mekeÀler nw~
he´.16.
fJe?feÄe kebÀhebfôe³eeW kesÀ fueS ô³etôelece
fôeJesMe ÞesCer /fôeOeeõjCe kesÀ he´lerkeÀ
ke̳ee nQ?
G. 16.
meeKe fôeOefjCe SpeWfme³eeW keÀr ô³etôelece fôeJesMe
ÞesCer oj Fme he´keÀej nQ :-
meeKe fôeOefjCe keÀjôesJeeuer
ô³etôelece fôeJesMe ÞesCer meeKe
Sspesmer keÀe ôeece fôeOeeõjCe
keÀe mlej
f¬eÀfmeue SHeÀS-(SHeÀS
ceeFôeme)
DeeFõmerDeejS
SceS-(SceS
ceeFôeme)
kesÀ³ej kesÀ³ej
yeryeryer(SHeÀ[r)
fHeÀ®e jsEìäe
Fbf[³ee he´e.fue. ìrS- (DeeFõSôe[r)(SHeÀ[r)
³en ?ee GuuesKeôer³e
nw fkeÀ S- ,
S kesÀ mecekeÀãe ôenrb nw, SS-,
SS kesÀ mecekeÀãe ôenrb nw Deewj SSS-,
SSS kesÀ mecekeÀãe ôenrb nw —
he´.17.
ke̳ee keÀesFõ äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀheôer, fpemekeÀe meeKe fôeOeeõjCe DeYer
ôe ngDee nes, peôelee mes pecee jefMe ues mekeÀler nw ?
G.17.
keÀesFõ GhemkeÀj heììsojr /fkeÀje³ee
Kejro kebÀheôer nr pees fJeJeskeÀ hetCeõ ceeôeob[eW
keÀe heeueôe keÀj jnr nes Deewj fpemekeÀr peesfKece
DeeOeefjle hefjmebfÊe³eeW keÀr legueôee ceW hetper Deôegheele
15 % nes, meeKe fôeOeeõjCe he´ehle fkeÀS fyeôee ?ee
fôeJeue mJeefOekeÉÀle fôefOe keÀe 1.5
äegôee ³ee 10 keÀjes› ©heS ceW mes pees ?ee keÀce
nes peôelee mes pecee jefMe mJerkeÀej keÀj mekeÀler
nw~
he´.18.
peye fkeÀmer kebÀheôer keÀe meeKe fôeOeeõjCe
mlej fäej peelee nw lees ke̳ee Gmes Deheôer peôelee
keÀr pecee jefMe³eeW keÀe mlej legble ˆ
ce keÀjôee neslee
nw ³ee kegÀ? DeJefOe kesÀ Deboj ?
G.18.
³efo fkeÀmer äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer
kesÀ meeKe fôeOeeõjCe keÀe mlej ô³etôelece
fôeJesMe mlej mes Áeìe³ee peelee nw lees Gmes peôelee
mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôee jeskeÀôee
nesäee Deewj heên keÀejesyeejr foJemeeW ceW ?eejler³e fjeJeõ
yeQkeÀ keÀes qmLefle keÀr met®eôee osôer
nesäer Deewj peôelee keÀr peceejefMe³eeW keÀr GÊeÀ
DefOekeÀ ngFõ jefMe keÀes GÊeÀ meeKe fôeOeeõjCe
keÀe mlej keÀce fkeÀSs peeôes mes lerôe JeøeeÙ
kesÀ ?eelej Metô³e mlej hej DeLeJee äewj yewEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀheôer-peôelee mes pecee jefMe³eeW keÀe
mJerkeÀjCe (fjeJeõ
yeQkeÀ )
fôeosMe, 1998 kesÀ hewje 4(4)
kesÀ Debleäeõle mecegf®ele Deôegcele mercee lekeÀ
ueeôe nesäee leLeefhe Ssmer äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀhefôe³eeb Thej fJefôe|oøì ®egkeÀewler
keÀr MeleeÙ keÀe Deôegheeueôe keÀjôes
keÀr Meleõ Deewj peôelee mes peecejefMe³eeB mJerkeÀej
keÀjôes mebyebOer Deô³e MeleeÙ kesÀ Deôegheeueôe
hej hefjhekeÌJe pecee jefMe³eeW keÀes ôeJerkeÉÀle
keÀj mekeÀler nw —
he´.19.
³efo keÀesFõ äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer
pecee jefMe³eeW keÀr ®egkeÀewler keÀjôes ceW
®etkeÀ keÀjler nw lees peceekeÀleeõ ke̳ee
keÀejõJeeFõ keÀj mekeÀles nQ?
G.19.
³efo keÀesFõ äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer
peceejefMe³eeW keÀr ®egkeÀewler ceW ®etkeÀ keÀjler
nw lees peceekeÀleeõ, kebÀheôer uee yees[õ
³ee GheYeesÊeÀe ceb®e ceW pee mekeÀlee nw ³ee peceejefMe
keÀr Jemetuer kesÀ fueS orJeeôer cegkeÀocee oe³ej
keÀj mekeÀlee nw —
he´. 20.
peceekeÀleeõDeebì kesÀ fnleeW kesÀ mebjãeCe
nsleg kebÀheôer ueeö yees[õ keÀr ?ePefcekeÀe
ke̳ee nw? Jeneb kewÀmes mebhekeõÀ fkeÀ³ee
pee mekeÀlee nw ?
G.20.
peye keÀesFõ äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer
fkeÀmer peceejefMe keÀr ³ee GmekesÀ fkeÀmer DebMe
keÀr ®egkeÀewler Ssmer pecee jefMe keÀr fôeyebfOele
Melee÷ kesÀ Deôegªhe keÀjôes ceW DemeHeÀue
jnler nw lees kebÀheôer ueeö yees[õ mJe³eb DeLeJee
peceekeÀleeõ kesÀ DeeJesoôe keÀjôes
hej, DeeosMe peejr keÀj, äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀheôer keÀes Ssmer peceejefMe DeLeJee GmekesÀ
DebMe keÀr lelkeÀeue DeLeJee Ssmes fkeÀmer mece³e kesÀ
?eelej Deewj DeeosMe ceW Je|Cele MeleeÙ kesÀ DeOerôe ®egkeÀewler
keÀjôes keÀe DeeosMe os mekeÀlee nw~
pewmee fkeÀ Thej
keÀne äe³ee nw, peceekeÀleeõ he´eosfMekeÀ ães°eefOekeÀej
kesÀ Deôegmeej kebÀheôer ueeö yees[õ keÀr
Gf®ele herþ ceW fôeOeeõfjle HeÀrme kesÀ
meeLe, fôe³ele HeÀeceõ ceW DeeJesoôe ?eìpe
keÀj mebhekeõÀ keÀj mekeÀlee nw —
he´Môe 21.
ke̳ee Deehe nceW kebÀheôer ueeö yees[õ (mer
Sue yer) keÀr fJefYeÄe herþeW kesÀ heles, GôekesÀ
mebyebfOele ães°eefOekeÀej keÀe GuuesKe keÀjles
ngS GheueyOe keÀje mekeÀles nQ ?
GÊej 21.
kebÀheôer ueeö yees[õ (mer
Sue yer) kesÀ herþemerôe DefOekeÀefj³eeW kesÀ
heles Deewj GÊeÀ herþemerôe DefOekeÀefj³eeW
kesÀ he´eosfMekeÀ ães°eefOekeÀej keÀe y³eesje
fôecôefuefKele nw :
¬eÀceebkeÀ
|
heles
|
he´eosfMekeÀ ães°eefOekeÀej
|
1.
|
herþemerôe DefOekeÀejr, kebÀheôer
ueeö yees[õ
GÊejr ães°e herþ,
Meeeöee YeJeôe, `S' EJeäe, 5Jerb cebfpeue
[eö. jepeWê he´meeo ceeäeõ
ôeFõ fouuer-1100 01
|
GÊej he´osMe, peccet Deewj keÀMcerj,
hebpeeye, fncee®eue he´osMe, jepemLeeôe,
nfj³eeCee , ®eb[räeŸ Deewj fouuer mebÁe jep³e ães°e
|
2.
|
herþemerôe DefOekeÀejr, kebÀheôer
ueeö yees[õ
ofãeCer ães°e herþ,
Meeeöee YeJeôe, `S' EJeäe, 5Jerb cebfpeue
yueeökeÀ 8, meb. 26, n[ese ceeäeõ
®ewÄew- 600 006
|
lefceueôee[g, DeebOe´ he´osMe, kesÀjue, keÀôeeõìkeÀ,
DecerôeorJer, fcefôekeÀes³e Deewj ueãeÜrhe
Ürhemecetn Deewj
heeBf[®esjr mebÁe jep³e ães°e
|
3.
|
herþemerôe DefOekeÀejr, kebÀheôer
ueeö yees[õ
heq½ecer ães°e herþ,
otmejr cebfpeue, Sôe ìr mer neGme
15, ôejesÊece ceesjejper ceeäeõ
yesuee[õ mìsì
cegbyeFõ - 400 038
|
cenejeøì£, äegpejele, ceO³e he´osMe,
äeesDee Deewj oeoje SJeb ôeäej nJesuer,
oceôe Deewj orJe mebÁejep³e ães°e
|
4.
|
herþemerôe DefOekeÀejr, kebÀheôer
ueeö yees[õ
hetJeõ ães°e herþ,
9, hegjeôee [ekeÀÁej ceeäeõ
íþr cebfpeue
keÀesuekeÀelee - 700 001
|
heq½ece yebäeeue, G›rmee, fyenej, f°ehegje,
cefCehegj, ôeeäeeueQ[, cesÁeeue³e, De©Cee®eue
he´osMe,
fcepeesjce leLee Deb[ceeôe Deewj fôekeÀesyeej Ürhe
mecetn mebÁe jep³e ães°e
|
5.
|
herþemerôe DefOekeÀejr, kebÀheôer
ueeö yees[õ
ôeFõ fouuer he´cegKe herþ
Meeeöee YeJeôe, `S' EJeäe, 5Jerb cebfpeue
[eö. jepeWê he´meeo ceeäeõ
ôeFõ fouuer 1100 001
|
mebhetCeõ Yeejle kesÀ meYer he´cegKe herþ
ceeceues
|
he´.22.
nceôes megôee nw fkeÀ DeôeskeÀ ceeceueeW ceW
®etkeÀ keÀjôes Jeeuer äewj yewEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ mebyebOe ceW MeemekeÀr³e
hefjmeceehekeÀ fôe³egÊeÀ fkeÀS äeS nQ
— GôekeÀr
ke̳ee ?ePefcekeÀe nw Deewj keÀesFõ J³efÊeÀ
Gôemes kewÀmes mebhekeõÀ keÀj mekeÀlee
nw ?
G.22.
hefjmeceeheôe ³eef®ekeÀe ceW kebÀheôer keÀes
megôeJeeFõ keÀe he³eeõhle DeJemej osôes kesÀ
he½eele ô³ee³eeue³e Üeje MeemekeÀr³e hefjmeceehekeÀ
keÀr fôe³egfÊeÀ keÀr peeler nw~ hefjmeceehekeÀ,
hefjmeceeheôe keÀr keÀe³eõJeenr keÀjlee nw
Deewj Fme mebyebOe ceW ô³ee³eeue³e Üeje meeQher äe³er fpeccesoefj³eeW
keÀe fôeJeeõn keÀjlee nw —
peye ô³ee³eeue³e
Üeje MeemekeÀr³e hefjmeceehekeÀ DeLeJee Deôebflece
hefjmeceehekeÀ keÀr fôe³egfÊeÀ peeler nw lees
hefjmeceehekeÀ kebÀheôer keÀr mechefÊe³eeW
keÀe De?fejãekeÀ nes peelee nw leLee Jen kebÀheôer
kesÀ owfôekeÀ keÀejesyeej keÀe meb®eeueôe
keÀjlee nw — Gmes
fôeOeeõfjle HedÀeCeceõ ceW kebÀheôer
keÀe Jemleg-qmLefle fJeJejCe lew³eej keÀjôee neslee nw,
fpemeceW kebÀheôer keÀr hefjmebhefÊe³eeW keÀe
fJeJejCe, GmekesÀ °eÝCeeW Deewj os³eleeDeeW Je GmekesÀ
°eÝCeoeleeDeeW (uesôeoejeW)
kesÀ ôeece/ fôeJeeme/ J³eJemee³e, kebÀheôer
keÀr uesôeoefj³eeb Deewj Fmer he´keÀej keÀr Deô³e
met®eôeeDeeW keÀe, pees fôeOeefjle keÀr peeSb,
keÀe JeCeõôe neslee nw~ hefjmeceehekeÀ Üeje
³eespeôee yeeôeFõ peeler nw Deewj Fmes ô³ee³eeue³e
kesÀ Deôegceesoôe nsleg he´mlegle fkeÀ³ee peelee nw~
hefjmeceehekeÀ kebÀheôer keÀr hefjmechefÊe³eeW
keÀr Gäeenr keÀjlee nw Deewj ô³ee³eeue³e Üeje
Deôegceesfole ³eespeôee kesÀ Deôegmeej uesôeoejeW
keÀes ®egkeÀewler keÀr J³eJemLee keÀjlee nw
— hefjmeceehekeÀ
meeceeô³ele³ee ô³ee³eeue³e kesÀ DeeosMeeW kesÀ Deôegheeueôe
ceW mecee®eej he°eeW ceW fJeÿeeheôe peejr keÀj peceekeÀleeõDees/fôeJesMekeÀeW
kesÀ oeJes Deecebf°ele keÀjlee nw —
Dele: fôeJesMekeÀeW
/pecee keÀleeõDeeW keÀes, hefjmeceehekeÀ keÀr
Fme he´keÀej keÀr met®eôeeDeeW kesÀ Deôegmeej
fôe³ele mece³e ceW Deheôes oeJes he´mlegle keÀjôes
®eefnS — ?eejler³e
fjeJeõ yeQkeÀ ?ee peceekeÀleeõDeeW keÀes
MeemekeÀr³e meceehekeÀ kesÀ heles GheueyOe keÀjôes
ceW mene³elee he´oeôe keÀjlee nw —
he´.23.
peceekeÀleeõDeeW keÀr mecem³eeDeeW keÀes meguePeeôes
ceW GheYeesÊeÀe ô³ee³eeue³e cenlJehetCeõ ?ePefcekeÀe
fôe?eelee nw —
ke̳ee keÀesFõ GheYeesÊeÀe ceb®e, fmefJeue
ô³ee³eeue³e, kebÀheôer uee yees[õ ceW meeLe meeLe
pee mekeÀlee nw /ceeceuee opeõ keÀj mekeÀlee nw?
G.23.
neb peceekeÀleeõ fkeÀmer SkeÀ DeLeJee me?ee fôeJeejCe
he´efOekeÀjCeeW ³eLee GheYeesÊeÀe ceb®e ô³ee³eeue³e
DeLeJee kebÀheôer uee yees[õ mes mebhekeõÀ
keÀj mekeÀlee nw —
he´.24.
ke̳ee äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
kesÀ fKeueeHeÀ fMekeÀe³eleeW keÀr megôeJeeFõ
kesÀ fueS keÀesFõ ueeskeÀheeue neslee nw?
G.24.
ôenrb, äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
kesÀ fJe©× fMekeÀe³eleeW keÀr megôeJeeFõ
kesÀ fueS keÀesFõ ueeskeÀheeue ôenrb nw —
he´.25.
äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW hej
ueeäet fJe?feÄe fJeJeskeÀ hetCeõ fJefôe³ece ke̳ee
nQ?
G.25.
fjeJeõ yeQkeÀ ôes äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀheôer fJeJeskeÀ hetCeõ ceeôeob[ (fjeJeõ
yeQkeÀ) fôeosMe 1998 kesÀ Üeje fJeJeskeÀ hetCeõ
ceeôeo[eW kesÀ meyebOe ceW fJemleÉle fôeosMe peejr
fkeÀS nQ~ Deô³e yeeleeW kesÀ meeLe-meeLe Fôe fôeosMeeW
ceW äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
hej ueeäet Dee³e fôeOeeõjCe, hefjmebhefÊe³eeW kesÀ
JeäerõkeÀjCe Deewj he´eJeOeeôerkeÀjCe keÀr
DehesãeeDeeW, peesfKece ceeôeob[, uesKee hejrãee mefcefle
kesÀ äeþôe, legueôee he°e ceW fkeÀS peeôes
Jeeues Kegueemes/kesÀ he´keÀìrkeÀjCe, hetbper he³eeõhlelee
mebyebOer Dehesãee, ?ePefce Deewj ?eJeôe leLee Demet®eryeÎ
Mes³ejeW ceW fôeJesMeeW hej he´fleyebOe kesÀ mebyebOe ceW foMee-fôeo÷Me
foS äeS nQ~
he´.26.
äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ
mebyebOe ceW mJeefOekeÉÀle fôefOe Deewj fôeJeue mJeefOekeÉÀle
fôefOe MeyoeW keÀe DeLeõ yeleeSb?
G.26.
mJeefOekeÉÀle fôefOe mes leelhe³eõ kebÀheôer
kesÀ DeÐeleôe legueôe he°e ceW oMeeõFõ
äe³er ®egkeÀlee Mes³ej hetbper Deewj cegÊeÀ Deejfãele
fôefOe³eeW kesÀ meceäe´ pees› mes nw, fpemeceW mes mebf®ele
nefôe-Mesøe, DeemLefäele jepemJe J³e³e Deewj Deô³e Decetleõ
hefjmebhefÊe³eeb Áeìe or äeFõ neW —
Ssmer kebÀheôer
Üeje Deheôer mene³ekeÀ kebÀhefôe³eeW, Gmer mecetn
keÀr kebÀhefôe³eeW Deewj Deô³e meYer äewj yewEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ Me³ejeW ceW fôeJesMe
keÀr äeFõ jefMe Deewj f[yeW®ejeW, yeeb[W, yekeÀe³ee
°eÝCeeW Deewj mene³ekeÀ kebÀhefôe³eeW Deewj Gmer
mecetn keÀr kebÀhefôe³eeW keÀes foS äeS Defäe´ceeW
Deewj GôeceW jKer äeFõ peceejefMe³eeW kesÀ yenr cetu³e
keÀr äeCeôee keÀr peeler nw —
Fme he´keÀej äeCeôee
keÀr äeFõ jefMe keÀe Jen Yeeäe, pees mJeefOekeÉÀle
fôefOe kesÀ 10 he´fleMele mes DefOekeÀ neslee nes, `fôeJeue
mJeefOekeÉÀle fôefOe' keÀr äeCeôee fkeÀ³es
peeôes nsleg mJeefOekeÉÀle fôefOe keÀr jefMe
ceW mes Áeìe fo³ee peelee nw —
he´.27.
peôelee mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes Jeeuer/jKeôes
Jeeuer(nesÅu[äe) äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
kesÀ Üeje fJeJejfCe³eeB he´mlegle fkeÀS peeôes ³ee
?eejler³e fjeJeõ yeQkeÀ keÀes Deô³e met®eôee
he´mlegle keÀjôes kesÀ mebyebOe ceW ke̳ee GÊejoef³elJe
nQ?
G.27.
peôelee mes peceejefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes Jeeuer
äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀes
fôeccefuefKele omleeJespe ?eejler³e fjeJeõ yeQkeÀ keÀes
he´mlegle keÀjôes ®eefnS:-
- he´l³eskeÀ fJeÊer³e Jeøeõ kesÀ
fueS uesKeehejrfãele legueôe he°e Deewj mebyebfOele Jeøeõ
kesÀ fueS Jee|øekeÀ Deece me?ee ceW heefjle fkeÀ³ee
äe³ee uesKee hejrfãele uee?e-nefôe uesKee fôeosMekeÀ
ceb[ue keÀr fjheesìõ kesÀ meeLe kebÀheôer
kesÀ uesKeehejrãekeÀeW Üeje uesKes kesÀ mebyebOe
ceW fjheesìõ SJeb fìhhefCe³eeW keÀr SkeÀ-SkeÀ
he´flefuefhe ;
- peecejefMe³eeW hej meebfJefOekeÀ
Jee|øekeÀ fJeJejCer SôeyerSme 1;
- uesKee hejrãekeÀeW Üeje peejr Fme DeeMe³e
keÀe he´ceeCehe°e fkeÀ kebÀheôer peceejefMe³eeW
keÀr ®egkeÀewler keÀjôes ceW, peye ?ee GmekesÀ
oeJeW fkeÀS peeSbäes, meãece nw ;
- ®eue hefjmebhefÊe³eeW kesÀ mebyebOe ceW
fleceenr fJeJejCer;
- fJeJeskeÀ hetCeõ ceeôeob[es kesÀ
mebyebOe ceW ?ceenr fJeJejCer ;
- 20 keÀjes› ©he³es ³ee Gmemes DefOekeÀ
peôelee keÀr pecee jefMe³eeb jKeôes Jeeuer DeLeJee 100
keÀjes› ©he³es Deewj Gmemes DefOekeÀ keÀr hefjmebhefÊe³eeW
Jeeuer kebÀhefôe³eeW Üeje, ?eues nr peceejefMe³eeW keÀe
DeekeÀej kegÀ? ?ee ke̳eeW ôe nes, ?ceenr hefjmebhefÊe-os³elee
he´byeOe fJeJejfCe³eeb;
- 50 keÀjes› ©he³es ³ee Gmemes DefOekeÀ
keÀr peôelee keÀr pecee jefMe³eeb jKeôes Jeeuer
kebÀhefôe³eeW Üeje hetbper yeepeej ceW fôeJesMe peesfKece
Deefo hej ceefmekeÀ fJeJejCer; Deewj
- Thej ceo (v)
hej GquuefKele fJeJeskeÀhetCeõ ceeôeob[eW kesÀ
mebyebOe ceW íceenr fJeJejCer kesÀ meeLe Jeøeõ
ceW SkeÀ yeej he´ehle keÀr äeFõ meeKe fôeOeeõjCe/¬esÀf[ì
jsEìäe keÀr SkeÀ he´flefuefhe —
he´. 28.
peôelee mes peceejefMe³eeb ôenrb mJerkeÀej keÀjôes
/ ôenrb
jKeôes Jeeuer äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
keÀes keÀewôe mes omleeJespe ³ee Deôegheeueôe
Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ keÀes he´mlegle keÀjôes
nesles nQ ?
G. 28.
500 keÀjes› ©he³es ³ee Gmemes DefOekeÀ keÀr hefjmebhefÊe³eeWJeeuer
Deewj peôelee mes peceejefMe³eeb mJerkeÀej ôe keÀjôesJeeuer
äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀes
Deheôes cenlJehetCeõ fJeÊer³e ceeôeob[eW kesÀ
mebyebOe ceW fleceenr fJeJejCer fjeJeõ yeQkeÀ keÀes he´mlegle
keÀjôer nesler nw —
peôelee mes peceejefMe³eeb
mJerkeÀej ôe keÀjôes Jeeuer meYer kebÀhefôe³eeW
kesÀ fôeosMekeÀ ceb[ue keÀes Fme DeeMe³e keÀe
he´mleeJe heefjle keÀjôee neslee nw fkeÀ ,
"GôneWôes ôe lees peôelee mes peceejefMe³eeb mJerkeÀej
keÀr nQ Deewj ôe Jes Jeøeõ kesÀ oewjeôe
peôelee mes keÀesFõ peceejefMe mJerkeÀej keÀjWäer
"—
hejbleg meYer äewj
yeQEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀes
(ítì
he´ehle kebÀhefôe³eeW mes fYeÄe )
Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ mes hebperkeÀjCe he´ehle keÀjôee
neslee nw Deewj ³en Yer megfôeq½ele keÀjôee neslee nw fkeÀ
Jes hebperkeÀjCe peejr jKeôes nsleg ³eesä³e yeôer jnW
— Yeejler³e
fjeJeõ yeQkeÀ keÀes kebÀheôer keÀr
uesKee yefn³eeW keÀe fôejrãeCe keÀjôes Deewj
GôekesÀ keÀejesyeej kesÀ mebyebOe ceW keÀesFõ
Deô³e met®eôee ceebäeôes kesÀ DefOekeÀej
nQ~ Fme he´³eespeôe kesÀ fueS äewj yewEkeÀäe kebÀheôer
keÀes Deheôes fôeosMekeÀ ceb[ue kesÀ äeþôe,
kebÀheôer kesÀ heles Deewj GmekesÀOe fôeosMekeÀeW
Deewj he´cegKe DefOekeÀefj³eeW kesÀ ôeece Deewj keÀe³eeõue³erôe
heoôeeceeW Deewj FmekesÀ uesKee hejrãekeÀeW kesÀ
ôeece Deewj keÀe³eeõue³e kesÀ heleeW ceW nesôes
Jeeues fkeÀmer hefjJeleõôe keÀr met®eôee
he´mlegle keÀjôer nesler nw —
he´. 29.
³efo kebÀheôer peceekeÀleeõDeeW mes oeJee he´ehle
nesôes hej peôelee keÀr hefjhekeÌJe peceejefMe³eeW
keÀr ®egkeÀewler ôenrb keÀj heeler nw lees äewj
yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀes
Defleos³e hefjhekeÌJe peceejefMe³eeW hej y³eepe keÀe Yegäeleeôe
keÀjôes nsleg oe³er yeôee³ee äe³ee nw —
keÉÀhe³ee Fme mebyebOe
ceW he´eJeOeeôeeW keÀe fJemleej mes GuuesKe keÀjW —
G. 29.
Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ kesÀ fôeosMeeW kesÀ
Deôegmeej Gme ceeceues ceW Defleos³e y³eepe os³e nesäee, peneb kebÀheôer
Üeje hefjhekeÌJe peceejefMe³eeW keÀr ®egkeÀewler
ceW fJeuebye fkeÀ³ee äe³ee nes Je Ssmee y³eepe peceekeÀleeõ
Üeje fkeÀ³es äe³es oeJes ³ee hefjhekeÌJelee kesÀ
foôeebkeÀ oesôeeW ceW mes pees Yer yeeo keÀe nes,
mes os³e nesäee Deewj JeemlefJekeÀ Deoe³eäer kesÀ foôeebkeÀ
lekeÀ os³e nesäee~³efo peecekeÀleeõ ôes Deheôee
oeJee hefjhekeÌJelee kesÀ foôeebkeÀ kesÀ yeeo
fkeÀ³ee nes lees kebÀheôer oeJes kesÀ foôeebkeÀ
mes Deoe³eäer kesÀ foôeebkeÀ lekeÀ y³eepe Deoe
keÀjsäer~ hefjhekeÌJelee kesÀ foôeebkeÀ
Je oeJes kesÀ foôeebkeÀ kesÀ Deblejeue kesÀ
fueS y³eepe keÀr Deoe³eäer kebÀheôer kesÀ fJeJeskeÀeOerôe
nw~
he´. 30.
ke̳ee kebÀheôer peôelee keÀr peceejefMe³eeW
keÀes mece³e mes hetJeõ ueewìe mekeÀler nQ ?
G. 30.
äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer Deheôes
peceekeÀleeõDeeW mes heejmhefjkeÀ DeôegyebOe kesÀ
Debleäeõle peceejefMe³eeb mJerkeÀej keÀjler nQ~ ³efo
keÀesFõ peceekeÀleeõ DeJefOehetJeõ Yegäeleeôe
nsleg DeôegjesOe keÀjlee nw, lees Ssmer mebYeefJele hefjqmLefle
kesÀ fueS Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ ôes äewj
yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer peôelee keÀr
peceejefMe³eeW keÀe mJerkeÀjCe (fjeJeõ
yeQkeÀ) fôeosMe, 1998 ceW fJefôe³ece fôeOeeõfjle
fkeÀ³es nQ, fpeôeceW ³en fôe|oøì fkeÀ³ee
äe³ee nw fkeÀ äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeb
peôelee mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej fkeÀS peeôes
keÀr leejrKe mes lerôe ceen keÀr DeJefOe (
©×lee DeJefOe )
kesÀ oewjeôe peôelee keÀr peceejefMe hej keÀesFõ
°eÝCe cebpetj ôenrb keÀj mekeÀler nQ Deewj mece³ehetJeõ
Yegäeleeôe ôenrb keÀj mekeÀler nQ~ leLeefhe,
fkeÀmer peceekeÀleeõ keÀr ceÉl³eg nes peeôes
keÀr oMee ceW kebÀheôer GÊejperJer-Meleõ kesÀ
meeLe meb³egÊe OeejkeÀeW/ ôeeceebfkeÀler /
keÀeôetôer Jeefjme
keÀes GôekesÀ Üeje he´eLeõôee fkeÀ³es
peeôes hej he´mlegle fkeÀS äeS mebyebfOele omleeJespeeW mes
meblegøì nesôes hej Yegäeleeôe keÀj mekeÀler
nw~ Ghe³egõÊeÀ GheyebOees kesÀ Debleäeõle,
keÀesFõ äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer,
³efo Jen mecem³eeäe´mle kebÀheôer ôenrb nw, DeJe©×lee
DeJefOe kesÀ yeeo peôelee keÀr pecee jefMe keÀr,
mece³ehetJeõ ®egkeÀewler Deheôes mJefJeJeskeÀ
mes, yeQkeÀ Üeje fôeOeeõfjle keÀr äeFõ
y³eepe oj hej keÀj mekeÀler nw —
fkeÀmer mecem³eeäe´mle
äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer keÀes
mece³ehetJeõ peôelee keÀr peceejefMe³eeW keÀr ®egkeÀewler
keÀjôes Deewj peôelee keÀr peceejefMe³eeW /
peceejefMe³eeW hej, pewmee Yer
ceeceuee nes, keÀesFõ °eÝCe cebpetj keÀjôes
keÀr ceôeenr nw~ leLeefhe, GÊeÀ ceôeenr(jeskeÀ)
peceekeÀleeõ keÀr ceÉl³eg nesôes keÀr
oMee ceW Deewj ueÁeg peceejefMe³eeW DeLeeõle 10,000/-
©he³es lekeÀ keÀr peceejefMe³eeW keÀr ®egkeÀewler
kesÀ ceeceues ceW, yeeo kesÀ ceeceues ceW lerôe ceen keÀr
DeJe©×lee DeJefOe kesÀ DeOerôe jnles ueeäet ôenrb
neWäer —
he´. 31.
peceejefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes Jeeuer kebÀhefôe³eeW
kesÀ fueS ®eue hefjmebhefÊe mebyebOer ke̳ee Dehesãee
nw ? ³es hefjmebhefÊe³eeb keÀneb jKer peeler nQ —
ke̳ee peceekeÀleeõDeeW
keÀe Gôe hej keÀesFõ oeJee neslee nw ?
G. 31.
Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ DefOefôe³eceS 1934 keÀr
Oeeje 45 PeKe kesÀ DeôegmejCe ceW äewj yeQEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW kesÀ Üeje, jKer peeôesJeeuer
®eue hefjmebhefÊe³eeW keÀe ô³etôelece mlej otmejr
hetJeJelerõ fleceenr kesÀ Debflece keÀejesyeejr foJeme
keÀes Mesøe peôelee keÀr peceejefMe³eeW kesÀ
15 he´fleMele nesôee ®eefnS —
äewj yewEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eW keÀes GÊeÀ 15%
ceW mes 10 he´fleMele, Deôegceesfole he´fleYetfle³eeW ceW Deewj Mesøe
5%
fkeÀmer Deôegmetf®ele JeefCeqp³e yeQkeÀ kesÀ
heeme Yeej jfnle meeJefOe peceejefMe³eeW ceW fôeJesMe keÀjôee
neslee nw~ Fme he´keÀej ®eue hefjmebhefÊe³eeW ceW mejkeÀejr
he´fleYetfle³eeb, mejkeÀej Üeje äeejbìrkeÉÀle
yeeb[ Deewj fkeÀmer Deôegmetf®ele JeefCeqp³e yeQkeÀ
kesÀ heeme jKer meeJefOe peceejefMe³eeb Meefceue nesler nQ —
mejkeÀejr he´fleYetfle³eeW
ceW fôeJesMe DeYeewflekeÀ(f[cewì) ªhe ceW fkeÀ³ee
peeôee ®eefnS pees fkeÀmer Deôegmetf®ele JeefCeqp³ekeÀ
yeQkeÀ (Smemeryer
),
mìekeÀ nesÅu[äe keÀejheesjsMeôe DeeHeÀ
Fbf[³ee (SmeS®emerDeeFõSue)
kesÀ heeme äe´enkeÀeW kesÀ mene³ekeÀ meeceeô³e
Keeles (merSmeperSue)
ceW jKee pee mekeÀlee nw —
mejkeÀej Üeje äeejbìrkeÉÀle
yeeb[eW kesÀ ceeceueeW ceW Yer GônW fkeÀmer Deôegmetf®ele
JeefCeqp³e yeQkeÀ /
SmeS®emerDeeFõSue ceW
DeYeewflekeÀ ªhe ceW DeLeJee mesyer ceW hebperkeÉÀle fkeÀmer
f[heepeìjr Yeeäeroej kesÀ ceeO³ece mes fôeãesheeäeejeW
[ôesMeôeue fmeke̳etjrìrpe f[heepeìjr fue.
(SôeSme[rSue)
/ meWì£sue
f[heepeìjr me|Jemesme (Fbf[³ee)
fue. ] ceW SkeÀ DeYeewflekeÀ Keeles ceW jKee peeôee ®eefnS
—
leLeefhe, Ssmes ceeceueeb ceW peneb mejkeÀej Üeje äeejbìrkeÉÀle
yeeb[ YeeflekeÀ ªhe ceW neW, GônW Deôegmetf®ele JeefCeqp³e
yeQkeÀ / SmeS®emer
DeeFõSue keÀr megjfãele DefYejãee ceW jKee peeôee
®eefnS —
äewj yewEkeÀäe
fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀes ³en fôeosMe fo³es
äeS nQ fkeÀ Jes DefôeJee³eõ ®eue hefjmebhefÊe³eeW
mebyebOer he´fleYetfle³eeW keÀes Ghe³egõÊeÀ mebmLeeDeeW
ceW DeYeewflekeÀ ªheceW Gme mLeeôe hej jKeW, peneb GôekeÀe
hebperkeÉÀle keÀe³eeõue³e qmLele nw~ hejbleg ³efo
keÀesFõ äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀheôer
he´fleYetfle³eeW keÀes Gme mLeeôe mes Flej jKeôee ®eenler
nes, peneb GmekeÀe hebperkeÉÀle keÀe³eeõue³e
qmLele nw, lees Jen Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ mes fuefKele ceW
Deôegcefle he´ehle keÀjôes kesÀ he½eele Ssmee keÀj
mekeÀler nw — ³eneB
³en O³eeôe osôes keÀr DeeJeM³ekeÀlee nw fkeÀ
Deôegceesfole he´fleYetfle³eeW ceW ®eue hefjmebhefÊe³eeb kesÀJeue
DeYeewflekeÀ ªhe ceW nr jKer peeôer ®eefnS —
Ghe³egõÊeÀeôegmeej
jKer äeFõ ®eue hefjmebhefÊe³eeW keÀe Ghe³eesäe
peceekeÀleeõDeeW kesÀ oeJeeW keÀe Yegäeleeôe
keÀjôes kesÀ fueS fkeÀ³ee peeôee nw —
hejbleg ®etbfkeÀ peceejefMe³eeB
äewjpeceeôeler mJeªhe keÀr nQ, peceekeÀleeõDeeW
keÀe ®eue hefjmebhefÊe³eeW hej keÀesFõ he´l³eãe
oeJee ôenrb neslee nw~
he´. 32.
nceW kegÀí Ssmer kebÀhefôe³eeW kesÀ yeejs
ceW yeleeF³es pees äewj yeQEkeÀäe kebÀhefôe³eeB
neW fkeÀôleg fpeônW hebperkeÀjCe mes ítì
he´ehle nw —
G. 32.
DeeJeeme fJeÊe kebÀhefôe³eeb, ce®eÙì yeQEkeÀäe
kebÀhefôe³eeB, mìekeÀ SkeÌm®eWpe, Mes³ejeW
keÀr oueeuer/Ghe oueeuer ceW ueäer kebÀhefôe³eeB, JeW®ej
kewÀfheìue HebÀ[ kebÀhefôe³eeB, fôefOe
kebÀhefôe³eeB, yercee kebÀhefôe³eeB Deewj f®eì
HebÀ[ kebÀhefôe³eeb, äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀhefôe³eeb nQ hejbleg FôekeÀes Yeejler³e fjeJeõ
yeQkeÀ DefOefôe³ece, 1934 keÀr Oeeje 45 PekeÀ kesÀ
Debleäeõle hebperkeÀjCe keÀr Dehesãee mes keÀflehe³e
MeleeÙ kesÀ meeLe ítì or äe³er nw~
DeeJeeme fJeÊe
kebÀhefôe³eeW keÀe fJefôe³eceôe jeøì£r³e
DeeJeeme yeQkeÀ Üeje, ce®eÙì yeQkeÀj/JeW®ej
kewÀfheìue HebÀ[ kebÀheôer/mìekeÀ
SkeÌm®eWpeeW, Mes³ej oueeue/GheMes³ej oueeue keÀe fJefôe³eceôe
Yeejler³e he´fleYetfle Deewj fJefôece³e yees[õ keÀjlee nw~
yercee kebÀhefôe³eeW keÀe fJefôe³eceôe yercee
fJefôe³eecekeÀ SJeb fJekeÀeme he´efOekeÀjCe Üeje
fkeÀ³ee peelee nw~ Fmer he´keÀej E®eì HebÀ[
kebÀhefôe³eeW keÀe fJefôe³eceôe mebyebfOele
jep³e mejkeÀejeW Üeje Deewj fôefOe kebÀhefôe³eeW
keÀe kebÀheôer keÀe³eõ ceb°eeue³e, Yeejle
mejkeÀej Üeje neslee nw —
he´. 33.
keÀFõ Ssmer mebmLeeSb(kebÀheôer ôenrb) nesler
nQ, pees äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
pewmes keÀe³eõkeÀueehe keÀjler nQ~ ke̳ee
GôekeÀes peceejefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôes keÀr
ítì nw? GôekeÀe fJefôe³eceôe keÀewôe
keÀjlee nw ?
G. 33.
keÀesFõ SkeÀkeÀ/J³efÊe pees SkeÀ J³efÊe
³ee HeÀceõ ³ee J³efÊe³eeW keÀe Defôeäefcele
mebÁe/mebäeþôe nw, Deheôes fjMlesoejeW mes °eÝCe
kesÀ fmeJee³e fkeÀmer Deô³e ªhe ceW peceejefMe³eeB mJerkeÀej
ôenrb keÀj mekeÀlee nw, ³efo GmekeÀe /
GôekeÀe keÀejesyeej
ceW hetCeõle: ³ee DebMele: °eÝCe, fôeJesMe, fkeÀje³ee
Kejro ³ee heÆs hej osôesJeeuer kebÀheôer kesÀ
mJeªhe kesÀ keÀejesyeej keÀes Meefceue fkeÀS nw
³ee fpemekeÀe cetue/he´Oeeôe keÀejesyeej fkeÀmer
³eespeôee ³ee he´yebOe kesÀDebleäeõle ³ee he´keÀej
mes peceejefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôee ³ee GOeej osôee
nw~
he´. 34.
DeJefMeøì äewj yewEkeÀäe kebÀheôer
ke̳ee nw? äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW
mes ³en fkeÀme he´keÀej fYeÄe nw ?
G. 34.
DeJefMeøì äewj yewEkeÀäe kebÀhefôe³eeB
,
äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e kebÀhefôe³eeW keÀe
Jen Jeäeõ nw, pees SkeÀ Ssmer kebÀheôer nesler
nQ, fpeôekeÀe he´cegKe J³eJemee³e fkeÀmer ³eespeôee,
J³eJemLee kesÀ Debleäeõle ³ee fkeÀmer Deô³e
lejrkesÀ mes pecee jefMe³eeb mJerkeÀej keÀjôee ³ee
fkeÀmer lejrkesÀ mes GOeej osôee neslee nw Deewj pees fôeJesMe,
heÆeoe³er, fkeÀje³ee Kejro, °eÝCe kebÀheôer
ôenrb nw~ Fôe kebÀhefôe³eeWmes Dehesfãele nw
fkeÀ Jes ®eue hefjmebhefÊe³eeb yeôee jKeôes kesÀ
DeueeJee Yeejler³e fjeJeõ yeQkeÀ kesÀ fôeoMeeW kesÀ
Deôegmeej fôeJesMe yeôeeS jKeW~ Fôe kebÀhefôe³eeW
keÀr keÀe³eõhe×fle äewj yewEkeÀäe fJeÊer³e
kebÀhefôe³eeW mes peceejefMe³eeb pegìe³es peeôes kesÀ
lejrkeÀeW Deewj peceekeÀleeõDeeW keÀr fôefOe³eeW
keÀes fôe³eesfpele keÀjôes keÀr DehesãeeDeeW
kesÀ DeLeeÙ ceW hetCeõle³ee fYeÄe nesler nQ~ leLeefhe
fJeJeskeÀhetCeõ ceeôeob[eW mes mebyebfOele fôeosMe
Fôe kebÀhefôe³eeW hej Yer ueeäet nesles nQ~
he´. 35.
nce mecePeles nQ fkeÀ DeJefMeøì äewj yewEkeÀäe
kebÀhefôe³eeW Üeje peceejefMe³eeB pegìeôes keÀr
keÀesFõ G®®elece mercee ôenrb nesler nw, leye GôekesÀ
heeme pecee jefMe kewÀmes megjfãele nw ?
G. 35.
³en menr nw fkeÀ DeJefMeøì äewj yewEkeÀäe
kebÀhefôe³eeW Üeje pecee jefMe³eeb pegìeôes keÀr
G®®elece mercee fôeOeeõfjle ôenrb nw hejbleg njskeÀ
DeJefMeøì äewj yeQEkeÀäe kebÀheôer
keÀes megfôe½ele keÀjôee neslee ns fkeÀ GmekesÀ
Üeje pecee keÀr äeFõ jefMe³eeöb Je fkeÀ³es
äeS fôeJesMe peceekeÀleeõDeeW keÀr mekeÀue
os³eleeDeeW mes Deô³etôe neW~
peceekeÀleeõDeeW
kesÀ fnleeW keÀes megjfãele keÀjôes kesÀ
fueS Ssmer kebÀhefôe³eeW keÀes G®®emlejr³e ®euefôefOe
Jeeues Deewj megjfãele fueKeleeW JeeuesmebfJeYeeäeeW ³eLee keWÀê
/ jep³e
mejkeÀej keÀr he´fleYetfle³eeW Deôegmetf®ele JeefCeqp³ekeÀ
yeQkeÀeW ceW meeJefOe pecee jefMe³eeW, Deôegmetf®ele JeefCeqp³ekeÀ
yeQkeÀes / fJeÊer³e
mebmLeeôeeW kesÀ pecee he´ceeCehe°eeW, c³et®egDeue HebÀ[eW
Deefo keÀr ³etfôeìW Deefo ceW fôeJesMe keÀjôee
neslee nw —
he´. 36.
³efo peceejefMe keÀr fkeÀMleW fôe³efcele ªhe mes pecee ôenrb
keÀje³er peeler nQ DeLeJee yebo keÀj or peeler nw lees ke̳ee
DeJefMeøì äewj yewEkeÀäe kebÀheôer
pecee jefMe keÀes peyle keÀj mekeÀler nw ?
G. 36.
keÀesFõ DeJefMeøì äewj yewEkeÀäe
kebÀheôer peceekeÀleeõ Üeje pecee keÀje³er
äe³er fkeÀmer Yer jefMe ³ee Gme hej Ghef®ele y³eepe, yeesôeme
Deewj fkeÀmer Yer ueeYe keÀes peyle ôenrb keÀj mekeÀler
nw —
he´.37.
nceW DeJefMeøì äewj yeQEkeÀäe kebÀhefôe³eeW
Üeje peceejefMe³eeW hej or peeôes Jeeuer y³eepe oj Deewj peceejefMe³eeW
keÀr hetCeõlee DeJefOe kesÀ yeejs ceW kegÀí
yeleeF³es ?
G. 37.
DeJefMeøì äewj yeQEkeÀäe kebÀheôer
Üeje he´ehle keÀr äeFõ peceejefMe³eeW kesÀ mebyebOe
ceW y³eepe, he´rfce³ece, yeesôeme DeLeJee Deô³e ueeYe kesÀ
ôeece hej os³e jefMe, fpemes fkeÀmer Yer ôeece mes hegkeÀeje
peeS, SkeÀ cegMle DeLeJee ceefmekeÀ ³ee Gmemes ye›s DeblejeueeW
hej pecee keÀjeFõ äe³er jefMe hej 5%
keÀr oj mes (®e¬eÀJeÉqÁo
Jee|øekeÀ DeeOeejhej) Deewj owfôekeÀ DeeOeej hej
®euee³er peeôes Jeeuer pecee³eespeôeeDeeW kesÀ Delebäeõle
peceejefMe hej 3.5
he´fleMele (Jee|øekeÀ
®e¬eÀJeÉf× DeeOeej hej) mes keÀce ôenrb nesäer~
FmekesÀ DeueeJee DeJefMeøì äewj yeQEkeÀäe
kebÀheôer Ssmer peceejefMe he´ehle nesôes keÀr leejrKe
mes keÀce mes keÀce 12 ceen Deewj DefOekeÀlece 84 ceen
keÀr DeJefOe kesÀ fueS peceejefMe³eeb mJerkeÀej keÀj
mekeÀler nw — ³es
kebÀhefôe³eeb ceebäe hej os³e peceejefMe³eeb mJerkeÀej
ôenrb keÀj mekeÀler nQ~ |